Lịch sử Đền Bà Chúa Me

Vị thần được thờ chính tại Đền là Thái phi Vũ Thị Ngọc Nguyên (là nhân thần), Thái phi của Chúa Trịnh Cương (1686 - 1729). Bà là mẹ của hai vị chúa thời Lê Trung hưng (Trịnh GiangTrịnh Doanh) và là bà nội của Trịnh Sâm. Bà đã được Vua Lê Ý Tông (1735 - 1740) tôn phong Quốc Thánh Mẫu[3].

Bà đã từng nhiếp chính điều khiển chính sự, thay chúa cũ không còn đủ năng lực (Trịnh Giang), bằng chúa mới có tài năng hơn, để điều hành đất nước (Trịnh Doanh), tránh được cảnh huynh đệ tương tàn, tranh giành ngôi báu lẫn nhau. Ngoài ra, trong lúc Chúa Trịnh Doanh đang cầm quân dẹp loạn ở miền xa, kinh thành Thăng Long trống rỗng, thừa cơ quân khởi nghĩa của Nguyễn Cừ, Nguyễn Tuyển đã kéo quân về định đánh úp Kinh thành, Bà đã trực tiếp đứng ra chỉ huy, điều binh, khiển tướng bảo vệ, cứu nguy cho Kinh thành. Vua Tự Đức (1829 - 1883) đã đánh giá Bà là một người anh kiệt trong phái phụ nữ[4].

Năm Bính Thìn, niên hiệu Vĩnh Hựu thứ 2 (1736), Trịnh Giang cho làm chùa Hồ Thiên trên đỉnh núi ở huyện Bảo Lộc và Hương Hải ở xã Phụ Vệ, huyện Chí Linh bắt dân các huyện của Hải Dương (Giáp Sơn, Thủy Đường, Đông Triều, Kim Thành) và các huyện ở Thanh Hoa (Thanh Hóa) xây dựng; làm các đền phủ ở xã Tử Dương và My Thử, Đường An (quê ngoại của Thái phi Vũ Thị) cực kỳ nguy nga, tráng lệ[5][6]. Nhân dân My Thử và Phục Lễ ngày nay thường gọi khu đền, phủ này là khu Phủ Bà.

Năm Canh Thân, niên hiệu Cảnh Hưng nguyên niên (1740), do bất bình với ách thống trị của các tập đoàn phong kiến Đàng Ngoài (vua Lê, chúa Trịnh), Đàng Trong (chúa Nguyễn) cùng với nạn đói khủng khiếp xảy ra ở Sơn Nam, Hải Dương, Nguyễn Tuyển, Nguyễn CừVũ Trác Oánh lấy làng Ninh Xá (Hải Dương) làm căn cứ tập hợp lực lượng nổi dậy chống lại. Sau một cuộc chiến giữa quân nhà Trịnh (do Vũ Tất ThậnHoàng Công Kỳ chỉ huy) với quân của Nguyễn Tuyển, Nguyễn Tuyển thắng trận và thừa thắng kéo quân đến đốt phá toàn bộ phủ đền ở My Thử, khu Phủ bà (đền phủ của nhà Thái phi Vũ Thị) và tung quân cướp bóc lớn, đi đến đâu đốt phá đến đó, thôn ấp thành bãi hoang tàn, rừng rậm[7][8]. Đền phủ từ đường nhà Thái phi Vũ thị bằng đá cũng bị nứt nẻ, sụt đổ, mái chạm xuống chấm đất[9]. Ngày 27 tháng 10 năm Tân Mùi, niên hiệu Cảnh Hưng 12 (1751), sau khi Thái phi mất Trịnh Doanh có Lệnh chỉ cho nhân dân trong vùng cùng Gia tộc họ ngoại tổ chức kính tế, thờ phụng Thái phi[10].

Trước Cách mạng tháng Tám (1945), do khu Phủ Bà bị tàn phá, đền thờ chưa được khôi phục nên việc thờ Thái phi Vũ Thị Ngọc Nguyên chỉ diễn ra tại nhà thờ họ Vũ, được phối thờ với các vị tổ của dòng họ. Nhà thờ là công trình có kiến trúc kiểu chữ Đinh (J) gồm 3 gian tiền tế và 3 gian hậu cung, chất liệu bằng gỗ tứ thiết, mặt tiền quay hướng Nam[11].

Đền bà chúa Me được UBND xã Vĩnh Hồng, khởi công phục hồi, tôn tạo tháng 2 năm 2017 ngay trên nền đất di tích cũ (Phủ Bà), quê hương của Bà và năm 2019 đã được Ủy ban nhân dân tỉnh Hải Dương xếp hạng Di tích lịch sử (Quyết định số 333/QĐ-UBND ngày 22/01/2019)[12].

Hiện trong Đền Bà chúa Me còn phối thờ sáu vị chúa Trịnh gồm: Trịnh Giang, Trịnh Doanh, Trịnh Sâm, Trịnh Cán, Trịnh Khải, Trịnh Bồng; thân phụ của Bà Thái phi, Bồ tát vương Vũ Thị Lưu và hai quan đại thần là Vũ Tất Thận (Bính Quận công), Vũ Tất Trạc (Trạc Quận công). Ngoài ra, trong khu Đền chính còn có Lăng mộ của Quận chúa Trịnh Thị Ngọc Án (con gái của Chiêu nghi Vũ Thị Ngọc Xuyến, vợ chúa Trịnh Tạc, được tôn tạo, xây dựng ở đúng vị trí của lăng mộ cũ đã tồn tại trước đó.

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Đền Bà Chúa Me https://sovhttdl.haiduong.gov.vn/ViewDetail/C4F2mN... https://quangduc.com/images/file/KZPU77gk0AgQAKVI/... https://baohaiduong.vn/le-hoi/binh-giang-khanh-tha... https://goo.gl/maps/P1XZna37AgTqNcpZ7 https://baohaiduong.vn/danh-nhan/chuyen-ba-chua-me... http://binhgiang.gov.vn/Article/qnwuHUG25cY@/953.h... https://www.congluan.vn/long-trong-khanh-thanh-den... https://bachuame.com/ https://thuviensach.vn/pdf/viewer.php?id=5ac4cd https://bachuame.com/ba-chua-me-than-the-va-su-ngh...